A-tì-đạt-ma-câu-xá luận
Mục lục tóm tắt
Tài liệu tham khảo
- https://vi.wikipedia.org/wiki/A-t%C3%AC-%C4%91%E1%BA%A1t-ma_c%C3%A2u-x%C3%A1_lu%E1%BA%ADn
- https://plato.stanford.edu/entries/abhidharma/#AbhKos
A-tì-đạt-ma-câu-xá luận (sa. Abhidharmakośa-bhāṣya) do luận sư Thế Thân biên soạn thế kỷ IV–V, hệ thống hóa giáo nghĩa A-tì-đạt-ma của Hữu bộ và đưa ra nhiều luận điểm phản biện tinh tế. Tác phẩm trở thành giáo trình chuẩn khi học A-tì-đạt-ma tại Đông Á và Tây Tạng.
Khái quát
- Gồm tám phẩm chính trình bày các chủ đề: thế giới, căn, nghiệp, phiền não, hiền thánh, trí tuệ…
- Viết bằng kệ tụng (Abhidharmakośa) kèm tự luận (bhāṣya) giải thích chi tiết.
- Trình bày quan điểm Hữu bộ nhưng phản ánh bước chuyển của Thế Thân hướng tới Đại thừa.
Nội dung chi tiết
1. Cấu trúc phẩm
- Phẩm Thế giới: mô tả vũ trụ quan, bốn đại châu, chu trình thành – trụ – hoại – không.
- Phẩm Căn: phân tích ngũ uẩn, mười hai xứ, mười tám giới.
- Phẩm Nghiệp, Phiền não, Trí tuệ: lý giải cơ chế tạo nghiệp, chướng ngại và con đường đoạn trừ.
2. Phương pháp luận
- Kết hợp logic biện chứng với phân tích tâm lý, làm rõ tương quan nhân – duyên – quả.
- So sánh lập trường Hữu bộ với Kinh lượng bộ, mở ra đối thoại giữa các trường phái.
3. Ảnh hưởng
- Được dịch sang Hán (Huyền Trang), Tây Tạng và giữ vai trò giáo trình chuẩn trong các tu viện.
- Là cầu nối giữa tư tưởng Tiểu thừa và sự phát triển của Duy thức, Trung quán trong Đại thừa.