Chỉ (Phật giáo)
Mục lục
Tài liệu tham khảo
- https://vi.wikipedia.org/wiki/Thi%E1%BB%81n_Ch%E1%BB%89
- Đại thừa chỉ quán, chương Khai thị tổng quát
- Buddhaghosa, Thanh tịnh đạo luận
Chỉ (sa. śamatha, pi. samatha) là pháp tu tập an chỉ tâm, giúp dừng vọng tưởng và phát triển định lực. Trong thiền định, “chỉ” đi đôi với “quán” (vipassanā) để đạt trạng thái tâm an tịnh nhưng sáng suốt, là nền tảng cho tuệ giác giải thoát.
Khái quát
- Mục tiêu của chỉ là gom tâm vào một đối tượng, đoạn trừ năm triền cái, đạt các tầng thiền.
- Có thể thực hành qua hơi thở, quán bất tịnh, quán từ bi, tùy căn cơ mỗi hành giả.
- Khi chỉ được thành tựu, hành giả kết hợp với quán để nhận ra vô thường, khổ, vô ngã.
Nội dung chi tiết
1. Nguyên tắc thực hành
- Giữ giới thanh tịnh, sống đời điều độ để tâm dễ an trú.
- Chọn đối tượng thiền thích hợp, duy trì chánh niệm, tinh tấn nhưng không gượng ép.
2. Năm triền cái cần vượt qua
- Tham dục, sân hận, hôn trầm – thủy miên, trạo hối, nghi.
- Khi triền cái được vượt qua, tâm đạt trạng thái hỉ lạc, nhẹ nhàng, sinh định lực bền vững.
3. Chỉ và quán
- Chỉ mang lại định lực, quán phát sinh trí tuệ; hai pháp hỗ trợ nhau như hai mặt của hành trì.
- Thiền chỉ-quán giúp hành giả vừa an trú vững chắc, vừa thấy rõ bản chất vô thường của các pháp.