Mục lục
Tài liệu tham khảo
- https://vi.wikipedia.org/wiki/Duy_th%E1%BB%A9c
- https://plato.stanford.edu/entries/buddhist-epistemology/
- Vasubandhu, Duy thức tam thập tụng (Triṃśikā-vijñaptimātratā)
Khái quát
- Duy thức (vijñaptimātratā) là học thuyết cốt lõi của Du-già hành tông, khẳng định mọi hiện tượng chỉ là biểu hiện của thức, không có tự tính độc lập.
- Hệ thống duy thức phân tích tâm thành bát thức (ngũ căn thức, ý thức, mạt-na thức, a-lại-da thức) và cơ chế chủng tử – hiện hành giải thích luân hồi nghiệp báo.
- Học thuyết này ảnh hưởng sâu rộng tới Phật giáo Đại thừa Đông Á và Tây Tạng, cung cấp nền tảng triết học cho thiền quán chuyển hóa tâm.
Nội dung chi tiết
1. Bản thể luận “chỉ thức”
- Duy thức không phủ nhận thế giới hiện tượng, mà khẳng định chúng là ảnh hiện của thức do nghiệp và vô minh chi phối.
- Nhờ nhận ra tính duy tâm này, hành giả phá bỏ chấp ngã, chấp pháp, tiến tới tuệ giác về tính không và trung đạo.
- Học phái dựa vào lập luận logic và kinh nghiệm thiền định để minh chứng quan điểm “ngoại cảnh không thật có”.
2. Cấu trúc bát thức và chủng tử
- Bảy thức đầu vận hành trên bình diện phân biệt, còn a-lại-da thức (tạng thức) lưu giữ mọi chủng tử nghiệp.
- Chủng tử khi gặp duyên trở thành hiện hành (hành vi, cảm xúc), rồi lại huân tập vào tạng thức, tạo nên dòng sinh tử liên tục.
- Khi tu tập, các thức chuyển thành tứ trí (đại viên cảnh trí, bình đẳng tánh trí, diệu quan sát trí, thành sở tác trí).
3. Ảnh hưởng và thực hành
- Duy thức được hệ thống hóa bởi Asaṅga, Vasubandhu, xuất hiện trong các luận như Du-già sư địa, Nhiếp Đại thừa luận.
- Ở Trung Hoa, Huyền Trang dịch thuật và sáng lập Pháp tướng tông; ở Nhật Bản, học phái Hossō tiếp nối truyền thống này.
- Thiền quán duy thức nhấn mạnh quán chiếu tâm, chuyển hóa chủng tử nhiễm ô thành chủng tử thanh tịnh, đạt giải thoát.