Mục lục
Tài liệu tham khảo
- https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0nh_(Ph%E1%BA%ADt_gi%C3%A1o)
- https://plato.stanford.edu/entries/buddha/#Psychology
- P.A. Payutto, Tâm lý học Phật giáo
Khái quát
- Hành (sa. saṃskāra, pi. saṅkhāra) là một trong năm uẩn, chỉ các tâm sở tạo tác, khuynh hướng tâm lý đưa đến hành động.
- Hành uẩn bao gồm thiện, bất thiện và vô ký; nó huân tập nghiệp, tạo nên chuỗi luân hồi qua Thập nhị nhân duyên.
- Nhận diện và chuyển hóa hành giúp hành giả phá bỏ thói quen bất thiện, phát triển chánh niệm và trí tuệ.
Nội dung chi tiết
1. Vị trí trong Ngũ uẩn
- Năm uẩn gồm sắc, thọ, tưởng, hành, thức; hành đại diện cho các tác ý, tư duy, ý chí.
- Hành uẩn phối hợp với thức để tạo nên kinh nghiệm; khi vô minh chi phối, hành sinh nghiệp dẫn tới tái sinh.
- Trong tiến trình diệt khổ, hành uẩn được quán sát để thấy tính vô thường, vô ngã.
2. Hành và Thập nhị nhân duyên
- Hành đứng thứ hai sau vô minh: vô minh duyên hành, hành duyên thức… cho đến sinh, lão tử.
- Nếu chuyển hóa vô minh bằng tuệ giác, hành không còn tạo nghiệp mới, chuỗi duyên khởi bị chặn đứng.
- Cận tử nghiệp chính là biểu hiện của hành mạnh mẽ được tích lũy trong đời sống.
3. Thực hành chuyển hóa hành
- Nuôi dưỡng chánh niệm để nhận ra phản ứng theo thói quen, không để tham – sân – si dẫn dắt.
- Tu giới, định, tuệ giúp hành thiện tăng trưởng, hành bất thiện suy yếu.
- Thiền quán (Tứ niệm xứ, Bát chánh đạo) chuyển các hành thành trí tuệ, giải phóng tâm khỏi ràng buộc nghiệp lực.