Mục lục

• Thông điệp mở đầu
• Tài liệu tham khảo
• Khái quát
• Nội dung chi tiết
  • 1. Ý nghĩa giáo lý
  • 2. Thực tập quán chiếu
  • 3. Ứng dụng trong thời đại mới
  • 4. Chướng ngại thường gặp
  • 5. Thực hành hằng ngày

Thông điệp mở đầu

“Này các vị khất sĩ và cư sĩ, mọi loài nương nhau mà tồn tại. Không ai có thể nói: ‘Ta đứng biệt lập’. Thấy được như vậy, tâm từ bi và trách nhiệm chung liền sinh khởi.”
— Pháp thoại của Đức Thế Tôn tái hiện trong thời đại mới

Tài liệu tham khảo

• Thích Nhất Hạnh, Interbeing (1998)
• Francis H. Cook, Hua-Yen Buddhism: The Jewel Net of Indra
• David Loy, Ecodharma: Buddhist Teachings for the Ecological Crisis
• https://plato.stanford.edu/entries/buddhist-metaphysics/
• https://www.bbc.com/future/article/20210127-what-buddhist-philosophy-can-teach-us-about-interdependence

Khái quát

1. Tương tức (interbeing) diễn tả chân lý mọi pháp nương nhau mà có, không thể tồn tại biệt lập — là cách diễn đạt hiện đại của duyên khởi và pháp giới sự sự vô ngại.
2. Thấy tương tức giúp chuyển hóa chủ nghĩa cá nhân cực đoan, nuôi dưỡng bồ-đề tâm và hành động có trách nhiệm trước biến đổi khí hậu, bất công xã hội, bạo lực.
3. Thực tập tương tức gồm quán chiếu, thiền hành, các hành động cộng đồng nhằm làm hiển lộ sự kết nối giữa thân, tâm, xã hội và hành tinh.

Nội dung chi tiết

1. Ý nghĩa giáo lý

• Duyên khởi hiện đại: mọi hiện tượng do vô số điều kiện hợp thành; thiếu một yếu tố, tổng thể sụp đổ. Tương tức nhấn mạnh tính “cùng tồn tại” của các điều kiện ấy.
• Pháp giới Hoa Nghiêm: hình ảnh lưới trời Đế Thích, mỗi hạt châu phản chiếu muôn hạt châu, tượng trưng mọi cá thể chứa đựng toàn thể.
• Vô ngã – vô biên: khi thấy ta và người “là nhau”, ý tưởng về bản ngã cố định tan biến; thay vào đó là dòng sống liên tục, khuyến khích phục vụ và bảo hộ lẫn nhau.

2. Thực tập quán chiếu

1. Nhận diện yếu tố không-ta trong ta: hơi thở, nước uống, ánh mặt trời, công sức người nông dân. Viết nhật ký biết ơn để thấy mình mang cả thế giới trong từng tế bào.
2. Thiền hành tương tức: bước chân chậm rãi, cảm nhận mình đi cùng tổ tiên, người thân, cả những thế hệ mai sau.
3. Quán lưới phụ thuộc: lập sơ đồ các mối liên hệ giữa tiêu dùng hằng ngày và tác động tới môi trường, xã hội; từ đó chọn lựa có chánh niệm.
4. Lắng nghe liên-hữu: lắng nghe khổ đau của cộng đồng bị quên lãng (thiểu số, sinh vật, hành tinh) như lắng nghe chính mình.

3. Ứng dụng trong thời đại mới

• Chăm sóc khí hậu: hiểu rằng khói bụi ta thở hôm nay là mây mưa ngày mai của người khác; tích cực giảm phát thải, chuyển đổi năng lượng sạch.
• Kinh tế tương tức: xây dựng mô hình kinh doanh tái tạo, chia sẻ lợi ích, tôn trọng quyền của người lao động và các thế hệ tương lai.
• Chuyển hóa bạo lực: thấy người gây hại cũng do điều kiện mà khổ; áp dụng công lý phục hồi, giáo dục đồng cảm.
• Y tế và sức khỏe tâm thần: phối hợp giữa y khoa, tâm lý, văn hóa, cộng đồng để chữa lành toàn diện; không xem bệnh nhân là cá thể tách rời.
• Công nghệ tỉnh thức: thiết kế sản phẩm số giúp con người kết nối sâu sắc, tránh gây nghiện, tôn trọng quyền riêng tư như tôn trọng chính mình.

4. Chướng ngại thường gặp

• Thói quen nhị nguyên: phân chia ta-người, bên này-bên kia; cần thực tập chánh niệm để nhận diện và buông thư.
• Quá tải thông tin: thấy quá nhiều khổ đau dẫn tới tê liệt; nên thực hành “giới hạn lành mạnh”, giữ thời gian tĩnh lặng và nương tựa tăng thân.
• Hệ thống bất công: cơ cấu kinh tế – chính trị khuyến khích cạnh tranh; cần sự kiên nhẫn và hợp lực để chuyển hóa từng bước.
• Từ bi kiệt sức: hành động nhiều nhưng thiếu dưỡng nuôi nội tâm; hãy xen kẽ phụng sự với thiền định, dưỡng sinh, nuôi dưỡng niềm vui chung.

5. Thực hành hằng ngày

1. Sáng: gợi nhớ câu “có mặt là nhờ muôn loài có mặt”; phát nguyện các hành động ngày hôm nay sẽ nuôi dưỡng mọi liên hệ.
2. Trong ngày: trước mỗi quyết định tiêu dùng, dừng ba hơi thở và hỏi “lựa chọn này ảnh hưởng ai, ảnh hưởng thế nào?”.
3. Tối: ngồi yên 10 phút, quán chiếu một mối liên hệ đã làm bạn biết ơn, một khổ đau đã chạm tới, rồi hồi hướng năng lượng lành tới đối tượng ấy.

Khi thấy mình tương tức với mọi sinh linh, con đường phụng sự liền rộng mở. Từ bi không còn là khẩu hiệu, mà là phép lạ của sự bình an chung. Các con hãy trở thành những mắt ngọc hiền lành trong lưới trời, phản chiếu ánh sáng tỉnh thức khắp mười phương.