Bát khổ
Tham khảo:
1. Khái niệm
2. Các thành phần
2.1 Sinh khổ - Sinh ra đời là một nỗi khổ
Sư Phụ chia sẻ: “Thứ nhất, sinh ra là khổ. Ở đây Thầy nói, các con sinh ra là khổ. Mẹ mang thai mình, mẹ khổ không? Làm mẹ rất khổ. Rồi đến ngày sinh nở, rất là khổ. Các con ở trong bụng mẹ 9 tháng 10 ngày, tối tăm, mù mịt. Mẹ ăn nóng thì mình bị nóng, mẹ ăn lạnh thì mình bị lạnh; bị chèn ép trong bụng, trong tử cung của người mẹ. Tử cung nghĩa là cái cung của đứa con ở. Mà chúng ta ai cũng thế, Thầy cũng như các con phải ở trong đó 9 tháng 10 ngày, nhốt trong cái ngục ấy - ngục tử cung rồi đủ ngày, đủ tháng thì ra ngoài. Ra ngoài là khổ lắm. Đi qua cái cửa của mẹ rất chật hẹp. Có những người mẹ phải mổ, phải rạch mới lấy được con ra. Rất là mệt, rất là đau đớn. Sinh ra, ta khổ quá thì ta mới kêu “Oa oa” đấy. “Oa oa” nghĩa là “Khổ quá, khổ quá, khổ quá”. Cho nên nhà văn Nguyễn Gia Thiều từng nói: “Đã mang tiếng khóc ban đầu mà ra.” Mới đẻ lọt lòng mẹ đã biết kêu “Khổ quá, khổ quá, khổ quá” rồi. Cho nên mở màn cuộc đời là tiếng kêu khổ. Mình ra ngoài gặp nóng, gặp lạnh, thời tiết là thấy đau khổ rồi. Trong bụng mẹ khác, ra ngoài khác. Thế cho nên Phật gọi là sinh là khổ”. Từ lời giảng của Sư Phụ đã giúp chúng ta hiểu rõ sinh là khổ. Đây là sự khổ đầu tiên mà ai cũng gặp phải.
Sư Phụ giảng giải về sự khổ thứ nhất trong Khổ đế - “sinh là khổ”
2.2. Lão khổ - Già là khổ
Sư Phụ giảng giải: “Các Sư Cô lớn tuổi, 70 - 80 tuổi, mắt mờ, răng rụng, tai điếc, da nhăn, lưng còng, gối mỏi. Cho nên, già là khổ. Thầy đảm bảo tất cả các con ở đây không ai thích mình già cả. Các con chỉ thích mình lớn thôi, chứ không thích già. Bé thì thích mình lớn, mình làm người lớn nhưng già là không thích. Chúng ta không ai thích già cả vì già thấy nó xấu xí, nó vô dụng. Cho nên già là một nỗi khổ”. Già là một nỗi khổ mà hầu hết ai cũng phải trải qua dù không muốn. Khi già, cơ thể nhăn nheo, trở nên xấu xí; trí tuệ cũng giảm sút. Chính vì vậy, già cũng là một nỗi khổ không tránh né được trong cuộc đời.
Sự khổ thứ hai trong Khổ đế - “già là khổ”
2.3. Bệnh khổ - Bệnh tật, ốm đau là khổ
Sư Phụ chia sẻ: “Cái khổ nữa là gì các con? Bệnh là khổ. Đúng rồi, bệnh thì không ai muốn rồi. Ai cũng thích mình mạnh khỏe, không một chút bệnh tật. Người ta mới bảo là: “Không ốm, không đau làm giàu mấy chốc” là thế đấy. Cho nên các phòng tập thể dục, tập gym mọc ra khắp nơi nơi. Ai cũng cầu sức khỏe, sức khỏe là số một. Bị bệnh thì đau đớn, mệt mỏi, rã rượi, chán đời. Đúng không các con? Thật sự là không ai muốn bệnh tật”.
Sự khổ thứ ba trong Khổ đế - “bệnh là khổ”
Một sự thật trên thế gian là ai cũng mong cầu sức khỏe cũng như mong mỏi khi về già vẫn có sức khỏe. Tuy nhiên, điều đó không thể xảy ra trong cuộc đời của chúng ta. Khi bị bệnh, chúng ta sẽ thấm thía được nỗi khổ mà bệnh tật mang đến. Quả thật, bệnh là một sự khổ như lời Sư Phụ đã chỉ dạy.
2.4. Tử khổ - Mất đi thân mạng này là khổ
Sư Phụ khẳng định: “Rồi cái khổ nữa đó là chết. Chết là cực khổ, chẳng ai muốn chết cả. Có mấy vị tướng ngày xưa ra trận dát vàng vào áo giáp. Nhưng mà khi giặc đuổi đến nơi, nặng quá, không chạy kịp thì vứt cả áo giáp đi để sống, để cứu lấy mạng. “Còn người thì còn của, mất người thì mất hết!” Cho nên mạng sống là rất quý. Thế cho nên, cha mẹ sinh ra mình là có giấy khai sinh thì cũng nên đồng thời làm luôn giấy khai tử, chưa để ngày. Tất cả chúng ta đều phải chết. Không ai muốn chết mà tại sao mình cứ phải chết? Thế có phải khổ không các con? Không muốn chết mà phải chết thì có khổ không? Khổ lắm”.
Chết là một sự thật mà tất cả chúng ta đều phải trải qua. Nhưng hiếm có người nào lại chấp nhận phải chết bởi ai cũng sợ chết. Chết là đau khổ, là sợ hãi. Ai cũng mong muốn được sống lâu, sống khỏe, không ai muốn chết. Nhưng cái chết sẽ đến với tất cả chúng ta. Vì vậy, chết là một sự khổ lớn của chúng sinh.
2.5. Ái biệt ly khổ - Yêu thương mà phải lìa xa là khổ
Sư Phụ giảng giải về sự khổ thứ sáu: “Người thương yêu phải xa lìa là khổ, các con ạ. Những người mình yêu thương, mình quý mến mà mình phải xa lìa. Trong gia đình cha mẹ ly thân với nhau, ly dị nhau; mình khổ. Hoặc người bạn, người yêu của mình phải điều chuyển đi công tác xa, hay gia đình nhà anh đi nước ngoài mất. Thế là mình khổ. Mình muốn làm sao người thân, người yêu của mình cứ ở bên cạnh mình. Nhưng mà sự đời nó lại không được thế. Nó toàn trái ý mình thôi. Cái người mình muốn ở gần mình, toàn không được ở gần. Thế cho nên Đức Phật mới dạy: “Yêu thương phải xa lìa là nỗi khổ của chúng ta”. Từ lời Sư Phụ giảng, chúng ta thấy chắc rằng thương nhau mà phải xa rời là một sự khổ. Mà sự khổ này chúng ta ai cũng phải trải qua. Trong đời sống, có rất nhiều người để chúng ta thương yêu như cha mẹ, vợ chồng, bạn bè,… Nhưng không phải ai cũng ở với mình suốt cả cuộc đời. Nếu gặp duyên sự phải chia xa sẽ sinh ra buồn bã, khổ đau.
2.6. Cầu bất đắc khổ - Cầu mong không được là khổ
Sư Phụ giảng giải: “Trong cuộc đời, trong 2 chữ “Sinh”, “Tử” của chúng ta, tất cả ai cũng có mong cầu. Ví như khi kết thúc khóa thi, con làm luận văn tốt nghiệp, con được điểm cao, con được bằng xuất sắc. Hay cầu cho cha con mạnh khỏe, cầu cho mẹ con mạnh khỏe, cho gia đình con được yên ổn. Các con thấy mình cầu vô số cái, cuộc đời chúng ta cầu mong nhiều lắm nhưng mà được mấy cái các con? Ít lắm. Cầu ngàn cái, giỏi lắm được một cái. Thế cho nên Phật mới nói là cầu không được toại ý là khổ, không được đúng ý mình là khổ”. Trong cuộc đời, dù ít dù nhiều chúng ta đều có những mong cầu, ước vọng. Người thì cầu công danh, tiền bạc. Người thì cầu sức khỏe, tình yêu, con cái,… Nhưng có một sự thật là rất ít khi chúng ta được toại ý. Khi những mong cầu của chúng ta không được toại ý thì sinh ra đau khổ, phiền não, tuyệt vọng. Cho nên chúng ta chắc chắn một điều rằng, cầu không được là một nỗi khổ của thế gian.
2.7. Oán tăng hội khổ - Ghét nhau mà gặp mặt là khổ
Sư Phụ chia sẻ: “Còn cái khổ nữa là ghét nhau mà cứ phải chạm mặt. Thầy nhớ các cụ nhà mình nói câu hay lắm: “Ghét của nào trời trao của ấy”. Cuộc đời của Thầy cũng gặp phải trường hợp này. Cái mình không ưa thì nó cứ lù lù trước mặt. Ra gặp mặt, vào gặp mặt. Khi xưa Thầy còn công tác ở cơ quan, Thầy không ưa cậu này thì suốt ngày cậu ấy cứ ở bên cạnh. Thủ trưởng lại sắp xếp cậu ấy ngồi cạnh Thầy luôn. Các con bây giờ cũng kinh nghiệm thấy rõ đấy. Người mình không ưa, mình ghét lại cứ hay ở gần mình. Đấy gọi là: không ưa hay phải gặp mặt. Đó là cái khổ của chúng ta”. Việc chạm mặt người mình không ưa là không thể tránh khỏi trong cuộc sống đời thường. Điều đó có thể dẫn đến tâm trạng bực bội, không vui. Phật dạy đó là nỗi khổ thứ bảy của chúng sinh.
2.8. Ngũ uẩn xí thạnh khổ - Nỗi khổ của thân thể
Để dẫn chứng về nỗi khổ thứ tám của chúng sinh, Sư Phụ giảng giải: “Còn cái khổ nữa là cái khổ của thân thể chúng ta. Ngay nơi thân, tâm chúng ta sinh ra rất nhiều phiền muộn, nỗi buồn bâng quơ, những điều vu vơ, những cái tự nhiên trong lòng thấy buồn, thấy chán, không biết nguyên nhân vì sao. Phật gọi đấy là cái thân ngũ ấm này, nó xí, nó thịnh, nó bừng cháy, nó làm thiêu đốt chúng ta rất khổ. Những ham muốn của thân thể, thân tâm chúng ta, chúng ta không được thỏa mãn, sinh ra bao nhiêu cái khổ ở trong thân tâm này, thiêu đốt chúng ta”.
Như vậy, qua lời giảng của Sư Phụ, chúng ta thấy có tám điều khổ chính mà tất cả chúng sinh đều phải trải qua. Tuy nhiên, con người sống trong đời còn vô vàn những điều khổ khác. Trong bài giảng, Sư Phụ cũng kể câu chuyện về vua Trần Thái Tông để đại chúng cũng hiểu thêm về sự khổ của thế gian. Vua Trần Thái Tông có vợ là Lý Chiêu Hoàng. Lấy nhau được mười mấy năm nhưng không có con. Vua bị Trần Thủ Độ ép lấy vợ của anh trai Trần Liễu làm vợ của mình. Đặt danh hiệu là Hoàng hậu Thuận Thiên. Thấy trò đời đảo điên, chán ngán mọi việc nên Ngài định bỏ ngai vàng lên núi Yên Tử đi tu nhưng không thành.
Sau khi kể câu chuyện trên, Sư Phụ khẳng định: “Không ở đâu trên thế gian này mà các con tìm ra cái sung sướng, cái hạnh phúc thật sự đâu. Không có đâu. Cho nên Phật mới nói: “Sự thật thứ nhất: đời là khổ”. Vui chỉ là một chút thôi, vui chỉ là một cái tạm thôi các con ạ. Không phải nhiều đâu. Các con hỏi bố mẹ các con xem. Bố mẹ con bảo: “Tôi lúc nào cũng khổ nhất trên đời, tôi khổ lắm đấy. Nuôi mấy đứa con này khổ lắm Thầy ạ.” Thầy thì ngồi ở phòng khách Thầy hay được nghe các cô các chú Phật tử bảo: “Thầy ơi, con là khổ nhất trần đời”. Ai cũng là khổ nhất trần đời. Khổ vô cùng. Toàn đến kể khổ với Thầy. Thế thì đúng là đời là bể khổ. Rất khổ.”