Lục căn

Mục lục

• Lục căn
  • 1. Mắt (nhãn căn)
  • 2. Tai (nhĩ căn)
  • 3. Mũi (tỷ căn)
  • 4. Lưỡi (thiệt căn)
  • 5. Thân (thân căn)
  • 6. Ý (ý căn)
  • Ý nghĩa thực hành

Tham khảo:

• https://vi.wikipedia.org/wiki/S%E1%BA%A3u_c%E1%BA%A3nh
• Kinh Trung Bộ, kinh “Trung A-hàm – Quán lục nhập”.
• Thích Minh Châu, Phật học phổ thông, khóa XXVIII.
• Thích Nhất Hạnh, Bước tới thảnh thơi.

Lục căn (ṣaḍ-āyatana) là sáu giác quan: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Đây là “cửa ngõ” tiếp xúc thế giới, đồng thời là nơi phát sinh phiền não nếu thiếu chánh niệm.

1. Mắt (nhãn căn)

• Nhận biết hình sắc; dễ dính mắc vào đẹp – xấu.
• Tu tập: quán vô thường, không chấp trước hình sắc; thực hành “nhìn sâu”.

2. Tai (nhĩ căn)

• Nhận biết âm thanh; dễ bị lời khen chê chi phối.
• Tu tập: nghe với chánh niệm, không vội phản ứng; lắng nghe sâu.

3. Mũi (tỷ căn)

• Nhận biết mùi hương; dễ tham đắm hương thơm, khó chịu mùi hôi.
• Tu tập: tỉnh thức trong hơi thở, nhận biết cảm xúc đi kèm mùi.

4. Lưỡi (thiệt căn)

• Nhận biết vị; dễ sinh tham ăn, lời nói thiếu kiểm soát.
• Tu tập: ăn trong chánh niệm, nói lời ái ngữ.

5. Thân (thân căn)

• Nhận biết cảm xúc, nóng lạnh, đau nhức.
• Tu tập: quán cảm thọ ngay khi phát sinh, chăm sóc sức khỏe lành mạnh.

6. Ý (ý căn)

• Nhận biết ý tưởng, tưởng tượng, phân biệt.
• Tu tập: ghi nhận dòng suy nghĩ, không đồng nhất với chúng; phát triển chánh niệm.

Ý nghĩa thực hành

1. Lục căn cùng với lục trần và lục thức tạo thành lục nhập – mấu chốt của thập nhị nhân duyên.
2. Phòng hộ lục căn bằng chánh niệm giúp tâm không bị “ô nhiễm” từ ngoại cảnh.
3. Trong đời sống hiện đại, đặt ranh giới công nghệ (âm thanh, hình ảnh) là cách bảo vệ lục căn hữu hiệu.