Lục xúc

Mục lục

• Lục xúc
  • 1. Nhãn xúc
  • 2. Nhĩ xúc
  • 3. Tỷ xúc
  • 4. Thiệt xúc
  • 5. Thân xúc
  • 6. Ý xúc
  • Ý nghĩa thực hành

Tham khảo:

• https://vi.wikipedia.org/wiki/X%C3%BAc_(Ph%E1%BA%ADt_gi%C3%A1o)
• Kinh Tạp A-hàm, kinh số 290.
• Thích Minh Châu, Phật học phổ thông, khóa XXXI.
• Thích Nhất Hạnh, Hiểu và thương.

Lục xúc (ṣaḍ-sparśa) là sáu sự tiếp xúc giữa căn và trần: nhãn xúc, nhĩ xúc, tỷ xúc, thiệt xúc, thân xúc, ý xúc. Xúc là mắt xích quan trọng trong thập nhị nhân duyên, làm phát sinh cảm thọ rồi ái, thủ, hữu.

1. Nhãn xúc

• Mắt tiếp xúc với hình sắc → nhãn thức sinh khởi.
• Nếu thiếu chánh niệm, dễ sinh tham hoặc sân.
• Thực tập: nhìn với tâm bình đẳng, quán vô thường.

2. Nhĩ xúc

• Tai tiếp xúc âm thanh → nhĩ thức hình thành.
• Dễ bị kích động bởi lời khen chê.
• Thực tập: lắng nghe sâu, không phản ứng vội.

3. Tỷ xúc

• Mũi tiếp xúc mùi → tỷ thức sinh khởi.
• Tập nhận diện cảm xúc đi kèm, giữ hơi thở an tĩnh.

4. Thiệt xúc

• Lưỡi tiếp xúc vị → thiệt thức hoạt động.
• Nuôi dưỡng ăn uống chánh niệm, tránh tham vị.

5. Thân xúc

• Thân tiếp xúc đối tượng vật lý → thân thức nhận biết nóng, lạnh, mềm, cứng.
• Quán cảm thọ để không phản ứng cực đoan.

6. Ý xúc

• Ý tiếp xúc pháp trần (ý niệm, ký ức, khái niệm) → ý thức sinh khởi.
• Dễ sinh kiến chấp; cần quán chiếu để tránh dính mắc.

Ý nghĩa thực hành

1. Khi xúc sinh, nếu không chánh niệm, ái sẽ nối tiếp; do đó phải can thiệp ngay tại điểm tiếp xúc.
2. Thiền quán tứ niệm xứ là phương pháp đón nhận xúc một cách tỉnh thức.
3. Trong đời sống hiện đại, nên tạo “xúc lành”: nghe pháp, đọc sách, tiếp xúc thiên nhiên để nuôi dưỡng tâm thiện.