Ngũ trí Như Lai

Mục lục

• Ngũ trí Như Lai
  • 1. Đại viên cảnh trí (Ādarśa-jñāna)
  • 2. Bình đẳng tánh trí (Samatā-jñāna)
  • 3. Diệu quan sát trí (Pratyavekṣaṇa-jñāna)
  • 4. Thành sở tác trí (Kṛty-anuṣṭhāna-jñāna)
  • 5. Pháp giới thể tính trí (Dharmadhātu-jñāna)
  • Ý nghĩa thực hành

Tham khảo:

• https://vi.wikipedia.org/wiki/N%C4%83m_tr%C3%AD_Nh%C6%B0_Lai
• Mật điển Ngũ bộ tâm yếu.
• Thích Viên Giác, Ngũ trí Như Lai và pháp môn chuyển thức.
• Dalai Lama, The Meaning of the Five Buddha Families.

Ngũ trí Như Lai (pañca-jñāna) là năm loại trí tuệ của chư Phật trong Mật tông, tương ứng với năm vị Phật phương hướng và chuyển hóa năm độc tham, sân, si, mạn, nghi.

1. Đại viên cảnh trí (Ādarśa-jñāna)

• Phật A Súc Bệ (Akṣobhya), phương Đông.
• Chuyển hóa sân hận thành tấm gương tĩnh lặng phản chiếu mọi pháp đúng như thật.
• Thực tập: quán gương soi tâm, giữ chánh niệm để sân hận trở thành trí tuệ sáng suốt.

2. Bình đẳng tánh trí (Samatā-jñāna)

• Phật Bảo Sinh (Ratnasambhava), phương Nam.
• Chuyển hóa kiêu mạn thành cái nhìn bình đẳng: mọi chúng sinh đều có Phật tánh.
• Thực tập: nuôi dưỡng lòng khiêm tốn, thực hành bố thí, trân trọng giá trị của người khác.

3. Diệu quan sát trí (Pratyavekṣaṇa-jñāna)

• Phật A Di Đà (Amitābha), phương Tây.
• Chuyển hóa tham ái thành khả năng quan sát tinh tế, phân biệt thiện ác mà không vướng mắc.
• Thực tập: quán sát cảm thọ, nhận biết động lực ẩn sau mọi hành động, phát triển trí tuệ tình thương.

4. Thành sở tác trí (Kṛty-anuṣṭhāna-jñāna)

• Phật Bất Không Thành Tựu (Amoghasiddhi), phương Bắc.
• Chuyển hóa nghi hoặc và ganh tỵ thành khả năng hành động hiệu quả, thành tựu việc làm.
• Thực tập: ứng dụng giáo lý vào công việc, phụng sự xã hội, giữ tâm vô úy khi hành động vì lợi ích chung.

5. Pháp giới thể tính trí (Dharmadhātu-jñāna)

• Phật Tỳ Lô Giá Na (Vairocana), trung tâm.
• Chuyển hóa vô minh thành trí tuệ nhận biết pháp giới nhất như, bao trùm tất cả.
• Thực tập: thiền quán tính Không, sống với cái nhìn tương tức, thấy mọi pháp đồng thể.

Ý nghĩa thực hành

1. Nhắc nhở hành giả rằng năm độc không cần bị triệt tiêu mà được chuyển hóa thành trí tuệ.
2. Gợi mở pháp môn quán tưởng năm vị Phật, tụng chân ngôn, hành trì Mandala của Kim cang thừa.
3. Trong đời sống thường nhật, ta có thể áp dụng ngũ trí bằng cách nhận diện cảm xúc, chuyển hóa chúng thành năng lượng tích cực phục vụ cho hạnh phúc chung.