Thập lục tâm sở thiện

Mục lục

• Thập lục tâm sở thiện
  • 1. Bốn căn bản thiện tâm sở
  • 2. Hai trung gian thiện
  • 3. Mười vô lượng thiện
  • Ý nghĩa

Tham khảo:

• A-tì-đàm Câu-xá luận, quyển 2.
• Thích Minh Châu, Phật học phổ thông, khóa LIV.
• Thích Nữ Giới Hương, Tâm lý học Phật giáo.

Thập lục tâm sở thiện (ṣoḍaśa kuśala-caittāḥ) là mười sáu tâm sở thiện hỗ trợ tâm chính, gồm ba nhóm: căn bản, trung gian, vô lượng.

1. Bốn căn bản thiện tâm sở

1. Tín – tin Tam bảo, nhân quả.
2. Tàm – tự hổ thẹn khi làm điều xấu.
3. Quý – sợ tội lỗi, tôn trọng dư luận lành.
4. Vô tham – vô sân – vô si – ba tâm sở đoạn trừ tham, sân, si (thường tính chung).

2. Hai trung gian thiện

1. Tinh tấn – siêng năng làm việc thiện.
2. Khinh an – thân tâm nhẹ nhàng.
3. Bất phóng dật – không buông lung.
4. Hành xả – buông bỏ chấp trước.
5. Bất hại – lòng từ, không gây hại.

3. Mười vô lượng thiện

1. Tín vô lượng – niềm tin sâu rộng.
2. Tàm vô lượng
3. Quý vô lượng
4. Vô tham vô lượng
5. Vô sân vô lượng
6. Vô si vô lượng
7. Tinh tấn vô lượng

(Các truyền thống có cách phân chia khác nhau; trọng tâm là phát triển rộng lớn các thiện tâm sở căn bản.)

Ý nghĩa

1. Tâm sở thiện giúp tạo nên thiện tâm; thiếu chúng tâm dễ rơi vào bất thiện.
2. Người tu nên thường xuyên quán chiếu: hôm nay tín – tàm – quý – tinh tấn của mình ra sao?
3. Trong giáo dục và quản trị, có thể ứng dụng: xây văn hóa tổ chức dựa trên tín (niềm tin), tàm (trách nhiệm), quý (tôn trọng), tinh tấn (động lực), bất hại (từ bi).