Tứ diệu đế
Mục lục
Tham khảo:
- https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%A9_di%E1%BB%87u_%C4%91%E1%BA%BF
- https://chuabavang.com/tu-dieu-de-la-gi-hieu-ve-tu-dieu-de-de-nhan-thuc-chan-that-ve-cuoc-doi-d1064.html
Cũng gọi là Tứ thánh đế (zh. 四聖諦), là bốn chân lý cao cả, là gốc cơ bản của Phật giáo. Tứ diệu đế là nội dung của kinh nghiệm giác ngộ của Phật Thích-ca Mâu-ni, và cũng là nội dung chính của bài kinh đầu tiên, kinh Chuyển Pháp Luân.
Sư Phụ Thích Trúc Thái Minh chia sẻ: “Trong đạo Phật có cụm từ Tứ diệu đế hay là Bốn thánh đế. Là bốn điều chân thật mà Đức Phật Thích Ca phát hiện ra, chứng nghiệm sự thật, tuyên bố ra bốn điều này về cuộc sống kiếp nhân sinh của chúng ta.”
Tứ diệu đế bao gồm:
# | Tứ diệu đế | Ý nghĩa | Chi tiết |
---|---|---|---|
1 | Khổ đế | Biết mình đang khổ | Khổ đế |
2 | Tập khổ đế | Xác định được nguyên nhân gây đau khổ | Tập khổ đế |
3 | Diệt đế | Có thể diệ trừ nguyên nhân gây ra khổ đau | Diệt đế |
4 | Đạo đế | Phương pháp diệt khổ, bát chánh đạo | Đạo đế |
Nguồn gốc của Tứ diệu đế
Sau 49 ngày đêm thiền định dưới cội cây Bồ Đề, Đức Phật thành tựu đạo quả, trở thành vị Phật Chính Đẳng Chính Giác tối thượng khắp thế gian. Khi đó, tâm Ngài lắng trong thanh tịnh, Ngài thấu tỏ hết mọi lẽ của vũ trụ và diệt trừ hoàn toàn đau khổ. Ngài đã thấu rõ bốn sự thật của thế gian - chính là Tứ diệu đế. Với lòng từ bi yêu thương chúng sinh vô tận, Đức Phật muốn đem sự thật ấy giảng dạy, hướng dẫn cho khắp muôn loài để đưa chúng sinh thoát khỏi con đường khổ đau. Tại khu vườn Lộc Uyển (vườn Nai) thuộc thành Ba La Nại, lần đầu tiên Đức Phật chuyển bánh xe Pháp, giáo hóa cho 5 anh em ông Kiều Trần Như. Từ đây, Tứ diệu đế đã được Đức Phật thuyết giảng, mở ra con đường thoát khổ cho chúng sinh. Sư Phụ chia sẻ: “Khi Đức Phật đi truyền bá chính Pháp; đầu tiên, Ngài đến tiếp độ cho 5 người bạn đồng tu ngày xưa của mình, đó là năm anh em ông Kiều Trần Như. Ngài độ cho năm anh em ông Kiều Trần Như và cả 5 anh em đều chứng quả giác ngộ giải thoát”. Đây là bài Pháp đầu tiên mà Đức Phật thuyết giảng, độ được cho 5 người giác ngộ, xuất gia theo Ngài. Từ đó, Tăng đoàn đầu tiên đã được thành lập, mở ra con đường hoằng dương chính Pháp rộng lớn sau này.
Nội dung Tứ diệu đế
Khổ đế
Sự thật đầu tiên mà Đức Phật thấy rõ là Khổ đế. Khổ là một sự thật trong cuộc đời này. Dù giàu có như vua, hay nghèo khổ như ăn mày thì chúng ta cũng bị khổ. Người nghèo có cái khổ của người nghèo, người giàu cũng có nỗi khổ của người giàu. Để giúp mọi người hiểu rõ sự thật về khổ, Sư Phụ đã giảng tám cái khổ mà một chúng sinh nào cũng phải trải qua. Trong nhà Phật gọi đó là Bát khổ.
Tập khổ đế
Sự thật thứ nhất Đức Phật thấy là Khổ đế còn sự thật thứ hai mà Ngài thấy chính là Tập đế - nguyên nhân chính xác của sự khổ.
“Tập” là nguyên nhân tích tụ, huân tập lâu ngày mà thành; còn “đế” là sự thật. “Tập đế” là sự thật về các nguyên nhân dẫn đến sự đau khổ của chúng sinh. Sư Phụ chỉ dạy: “Thứ hai, cái này gọi là nguyên nhân của sự khổ, là Tập đế. Tập đế là nguyên nhân. Tập là nguyên nhân tích tụ thành cái khổ này. Thế thì tại sao lại có sự khổ này? Chúng ta không biết tại sao chúng ta bị khổ nhưng Đức Phật phát hiện ra nguyên nhân cội rễ mọi sự khổ của con người và của chúng sinh. Đó chính là cái vô minh của trí tuệ, cái ngu si của trí tuệ. Và tâm ái dục, ái dục tức là tham đắm dục lạc. Nguyên nhân sâu xa của khổ đau trong nhân loại và chúng sinh là tham ái dục, gọi là tham đắm ái dục, tức là mình tìm cầu dục lạc, khoái lạc của dục. Đó là nguyên nhân sâu xa của các khổ, tham đắm, bám chấp vào ái dục”.
Như vậy, Đức Phật đã thấy rõ gốc của khổ đau chính là vì vô minh; tức là không có đủ trí tuệ sáng suốt mà sinh ra tham đắm dục lạc, đam mê, tham đắm, chấp trước và ái dục là gốc của đau khổ. Đây là sự thật thứ hai.
Diệt đế
Sư Phụ giảng giải về Diệt đế: “Ngài phát hiện được sự thật thứ ba nữa. Đó là có trường hợp đoạn trừ được hết ái dục, đoạn trừ hết được vô minh. Có một trạng thái dứt được tất cả ái dục, vô minh, không còn đau khổ nữa. Gọi là diệt hết đau khổ. Loài người chúng sinh có thể diệt được hết đau khổ. Lúc đầu thì Ngài nói đời là khổ nhưng mà nếu chỉ tuyên bố đời là khổ thì đúng là bi quan, là chán đời. Nói đời là khổ thì chán lắm. Nhưng mà Đức Phật lại tuyên bố: Có thể diệt được hết đau khổ, đạt được cái sung sướng, hạnh phúc tuyệt đối. Có một hạnh phúc tuyệt đối. Nếu nghe theo, làm theo Đức Phật thì sẽ đạt được hạnh phúc tuyệt đối. Cái này gọi là diệt hết khổ, gọi là Diệt đế. Có Diệt đế - là sự thật tiêu diệt hết tất cả mọi sự khổ, chứ không phải là khổ mãi mãi đâu. Kêu khổ thì kêu thế thôi nhưng mà có cách để diệt khổ đấy”. Đức Phật đã dạy, có thể diệt được hết khổ đau, đạt được đến hạnh phúc chân thật hoàn toàn. Và Ngài đã dạy phương pháp diệt khổ trong sự thật thứ tư.
Đạo đế
Đạo là con đường, là phương pháp; cũng như đạo Phật là con đường để đi đến thành Phật; Đạo đế chính là con đường, phương pháp diệt khổ mà Đức Phật đã tuyên thuyết. Sư Phụ chỉ dạy: “Có một sự thật thứ tư Đức Phật đã tìm ra, đó là con đường diệt khổ cho tất cả chúng sinh, gọi là Đạo đế. Con đường này là con đường gì? Gọi là con đường thực hành tám điều, gọi là Bát chính đạo. Khi Ngài chứng đạo là Ngài thấy rõ ràng hết tất cả mọi chuyện. Và đặc biệt nhất đối với con người chúng ta, Ngài tìm ra bốn sự thật là Khổ đế, Tập đế, Diệt đế và Đạo đế. Đây là sự thật của nhân loại, của chúng sinh chúng ta. Chúng sinh đều chịu khổ và có nguyên nhân, tại sao chúng sinh bị khổ là có nguyên nhân. Và Đức Phật khẳng định là có chỗ hết khổ, thực hành theo phương pháp của Đức Phật hướng dẫn sẽ đi đến chỗ hết khổ thật sự. Gọi là Khổ, Tập, Diệt, Đạo. Bốn sự thật này gọi là Bốn thánh đế, hay còn gọi là Tứ diệu đế”.
Như vậy, với trí tuệ sáng suốt của bậc Toàn Giác, Đức Phật đã chỉ ra bốn sự thật trong kiếp nhân sinh: sự thật về khổ, nguyên nhân của khổ, cách diệt khổ và con đường chấm dứt khổ đau. Đó chính là Tứ diệu đế - giáo lý hoàn chỉnh mang lại hạnh phúc vô tận cho chúng sinh. Đức Phật đã giương cao ngọn đuốc dẫn dắt chúng sinh ra khỏi nơi tăm tối vô minh bằng con đường Bát chính đạo. Mong rằng, mỗi người đệ tử Phật sẽ hiểu rõ và thực hành Tứ diệu đế để tìm cho bản thân mình sự chân hạnh phúc mà thế gian này không mang lại được.