Chánh niệm

Mục lục

• Chánh niệm
  • Tài liệu tham khảo
  • Khái quát
  • Nội dung chi tiết
    • 1. Chánh niệm trong Bát chánh đạo
    • 2. Tứ niệm xứ
    • 3. Ứng dụng hiện đại

Tài liệu tham khảo

• https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A1nh_ni%E1%BB%87m
• https://plato.stanford.edu/entries/buddha/#Mindfulness
• Thích Nhất Hạnh, Phép lạ của Sự tỉnh thức

Chánh niệm (sa. smṛti, pi. sati) là năng lực ghi nhớ và nhận biết rõ ràng đối tượng trong hiện tại mà không phán xét. Đây là yếu tố thứ bảy của Bát chánh đạo và là cốt lõi của Tứ niệm xứ, giúp hành giả nhận diện thân, thọ, tâm, pháp để chuyển hóa khổ đau.

Khái quát

1. Chánh niệm gồm sự tỉnh thức, ghi nhận khách quan và duy trì sự chú tâm liên tục.
2. Là nền tảng cho thiền quán, kết hợp với định và tuệ để đoạn trừ vô minh.
3. Ngày nay, chánh niệm được ứng dụng rộng rãi trong đời sống, giáo dục, y khoa nhằm giảm căng thẳng, phát triển hạnh phúc.

Nội dung chi tiết

1. Chánh niệm trong Bát chánh đạo

• Giúp cân bằng giữa tinh tấn và định, giữ tâm không tán loạn khi hành trì.
• Hỗ trợ các yếu tố khác như chánh tư duy, chánh nghiệp bằng sự quan sát tỉnh giác.

2. Tứ niệm xứ

• Quán thân, quán thọ, quán tâm, quán pháp để thấy rõ vô thường, khổ, vô ngã.
• Thực hành qua hơi thở, bước chân, sinh hoạt hằng ngày, giúp chuyển hóa tập khí.

3. Ứng dụng hiện đại

• Các chương trình MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) và MBCT (Mindfulness-Based Cognitive Therapy) sử dụng chánh niệm để cải thiện sức khỏe tâm thần.
• Nhiều cộng đồng Phật giáo và thế tục thực hành chánh niệm để xây dựng lối sống tỉnh thức, nuôi dưỡng từ bi.